เวลาที่เราประสบอุบัติเหตุกระทบกระแทก หรือ หนุ่มๆที่ออกกำลังกายเล่นกีฬาที่ต้องมีการปะทะจนเกิดอาการบาดเจ็บนั้น อาจจะสงสัยว่าเราจะปฐมพยาบาลอาการบาดเจ็บเบื้องต้นกันอย่างไรดี ควรเลือกใช้ความร้อนหรือความเย็น ? เพราะมีหลายคำแนะนำเหลือเกินในเรื่องนี้ บางคนอธิบายถึงเรื่องความเกี่ยวพันกับปริมาณคลอลาเจนในร่างกายเลยทีเดียว หรือแม้ผลิตภัณฑ์ยาที่ใช้ทาถูบรรเทาอาการปวดบวมช้ำที่เราซื้อมาใช้ตามร้านขายยายังมีให้เลือกทั้งสูตรร้อนและสูตรเย็น อะไรคือ เกณฑ์ตัดสินว่าจะใช้ความร้อนหรือความเย็น เรามีคำแนะนำดีๆมาบอกกัน
ใช้ความร้อนเพื่อคลายความเจ็บปวด
ไม่ว่าคุณจะหกล้ม เดินชนอะไร หรือออกกำลังกายแล้วมีการกระแทกจนเกิดอาการเจ็บปวด บวม ตึงกล้ามเนื้อ หากอาการบาดเจ็บเหล่านั้นไม่ได้เกิดขึ้นใหม่ คือเป็นอาการบาดเจ็บที่มีมานานกว่า 24 – 48 ชั่วโมงแล้วแพทย์และผู้เชี่ยวชาญด้านการปฐมพยาบาลนักกีฬาต่างแนะนำกันว่าให้ใช้ “ความร้อน” ในการรักษาบรรเทา โดยแพทย์จะใช้ความร้อนประคบบริเวณที่เกิดอาการบาดเจ็บ ความร้อนจะช่วยลดอาการเจ็บ ตึง และเพิ่มการไหลเวียนเลือด โดยความร้อนจะทำให้เนื้อเยื่อส่วนที่ตึง เกร็งหรือหดรั้งสามารถยืดได้ง่ายขึ้น พร้อมทั้งเพิ่มการไหลเวียนเลือด อีกช่วยให้หลอดเลือดบริเวณที่บาดเจ็บเกิดการขยายตัว จะทำให้เลือดไม่คั่งและรอยฟกช้ำต่างๆก็จะหายไปอย่างรวดเร็ว นอกจากนั้นแล้วความร้อนจะช่วยนำสารอาหารในร่างกายและออกซิเจนไปเยียวยาบริเวณที่บาดเจ็บอันเป็นกระบวนการซ่อมแซมร่างกายโดยกลไกธรรมชาตินั่นเอง ซึ่งแน่นอนว่าคนในวัยหนุ่มสาวอาการบาดเจ็บต่างๆจะหายได้ง่ายและไวกว่า คนที่เริ่มมีอายุ ตรงนี้เกี่ยวกับปริมาณคอลลาเจนในร่างกายของเราด้วย เพราะคนหนุ่มสาวร่างกายยังมีสารโปรตีนคอลลาเจนในชั้นผิวหนังและกล้ามเนื้อทำให้ ผิวหนังและกล้ามเนื้อยังมีความยืดหยุ่นรับแรงกระแทกก็ฟื้นฟูง่ายเพราะเซลล์ยังผลิตเซลล์ใหม่มาทดแทนได้ ส่วนคนที่เริ่มสูงวัยปริมาณคอลลาเจนในร่างกายอาจจะน้อยลงเพราะร่างกายเริ่มไม่ผลิตใหม่แล้วก็อาจจะบาดเจ็บหนักกว่าและรักษาหายอยากกว่านั่นเอง
การจะประคบร้อนหรือใช้ความร้อนในการรักษาบรรเทาอาการบาดเจ็บ ระดับความร้อนที่เหมาะสมต่อการใช้ประคบคือ ช่วง 41 – 45 องศาเซลเซียส หรือถ้าจะให้ง่ายกว่านั้นก็คือเอาความร้อนที่คุณรู้สึกว่าอุ่นกำลังดีกำลังสบาย พอประคบได้ไม่ถึงกับร้อนจนพอง แต่ละครั้งใช้เวลาประคบประมาณไม่เกินครึ่งชั่วโมง สามารถประคบได้บ่อยตามแต่สะดวก จะใช้เป็นกระเป๋าน้ำร้อน หรือลูกประคบร้อนก็ได้
ใช้ความเย็นเพื่อลดการอักเสบ
ส่วนในกรณีที่เป็นการอักเสบ หรือการบาดเจ็บใหม่คือมีอาการบาดเจ็บเกิดขึ้นภายใน 24 – 48 ชั่วโมงแรก แพทย์แนะนำให้ใช้ความเย็นในการรักษา แล้วการอักเสบจะพิจารณาอย่างไร ให้ดูที่บริเวณที่ได้รับบาดเจ็บว่ามีอาการปวด บวม แดง และร้อนผ่าวหรือไม่ ซึ่งหากอาการที่รู้สึกเป็น 3 ใน 4 อาการนี้ก็ให้พิจารณาไว้ได้เลยว่าบริเวณที่ถูกกระทบกระแทกนั้นอักเสบแล้วก็ให้ใช้ความเย็นในการประคบได้เลย ซึ่งสามารถประคบเย็นได้ต่อเนื่องจนกว่าอาการอักเสบจะลดลง หรืออย่างน้อยไม่ต่ำกว่า 48 ชั่วโมง ความเย็นจะเข้าไปช่วยลดอาการเจ็บ และทำให้การไหลเวียนเลือดลดลง ซึ่งทำให้บริเวณที่จะเจ็บไม่บวมเพิ่มขึ้น การประคบด้วยความเย็นมักใช้เวลาประมาณ 10 – 15 นาที ซึ่งจะใช้เป็นน้ำแข็ง หรือน้ำผสมน้ำแข็ง หรือเจลเย็นก็ได้ แต่อย่างที่เรียนให้ทราบไปแล้ว จะดีขึ้นเร็วหรือไม่ก็ต้องอยู่ที่สภาพร่างกายของแต่ละคนด้วย บางคนคอลลาเจนในร่างกายน้อยแม้จะกระทบกระแทกไม่แรงก็อาจปวดบวมมากได้ อาจจะต้องประคบเย็นนานหรือบ่อยกว่าคนอื่น
ดังนั้นสรุปว่า ถ้าการกระทบกระแทกเพิ่งเกิดขึ้นก็ให้ประคบเย็นก่อน หลังจากนั้นค่อยประคบร้อนเพื่อกระจายเลือดช้ำ หรือถ้าอาการบาดเจ็บไม่ได้แสดงออกในทันทีผ่านไป 2 วัน ถึงเริ่มรู้สึกเจ็บหรือมีรอยช้ำก็ให้ประคบร้อนนั่นเอง
